Hoe intelligent zijn papegaaien?

De hersenen van papegaaien lijken vrij sterk op die van primaten. Papegaaien beschikken, net als apen en mensen, over een groot gebied dat fungeert als een informatiesnelweg tussen de twee belangrijkste hersengebieden.

Papegaaien zijn uiterst sociaal en probleemoplossend

Als je met papegaaien hebt geleefd of gewerkt, weet je al (zonder er veel woorden aan te wijden) dat ze behoorlijk intelligent zijn. In de afgelopen decennia zijn er vele onderzoeken gedaan met, onder andere, de wereldberoemde papegaai Alex. Deze onderzoeken werden geleid door dierenpsycholoog Irene Pepperberg, tot het overlijden van Alex in het jaar 2007. Zijn naam is dan ook gebaseerd op een afkorting: Avian Learning EXperiment. De conclusies waren vrij verbijsterend. Er werd ontdekt dat papegaaien over de volgende vaardigheden beschikken:

• Geavanceerde probleemoplossende vaardigheden
• Het kunnen communiceren over hun verlangens
• De vaardigheid om te kunnen tellen (optellen en aftrekken)
• Het begrip van het concept van nul
• Het kunnen maken van gereedschap en het gebruiken ervan

Papegaaien kunnen zelf gereedschap maken

Een nieuwe studie concludeert dat kaketoes innovatieve gereedschapsmakers en gebruikers ervan zijn, net als kraaien en chimpansees. Menselijke kinderen lopen hier zelfs op achter. In 2002 werd in het tijdschrift Science een artikel gepubliceerd die mensen gewoon wegblies. Dit artikel beschreef hoe Betty, een Nieuw-Caledonische kraai (Corvus moneduloides) een recht stuk draad in een haak buigt om hiermee een stuk voedsel uit een verticale buis te halen.

Beter dan menselijke kinderen…

Maar toen menselijke kinderen op een vergelijkbare taak werden getest, konden ze geen geschikte oplossingen bedenken om het voedselhapje uit het buisje te halen, gemiddeld tot ze een jaar of acht waren. Langzaam begon het bij ons mensen te dagen dat papegaaien eigenlijk behoorlijk slim zijn, en dat onze menselijke arrogantie ons écht onderscheidt.

Zo doet een Kaketoe dat (bron: Forbes.com):

Over het hele dierenrijk gezien, worden de cognitieve vaardigheden en intellectuele talenten van papegaaien uitsluitend geëvenaard door kraaien en primaten. Volgens een recent onderzoek heeft een team van Canadese neurowetenschappers de hersenregio geïdentificeerd die verantwoordelijk is voor de opmerkelijke intelligentie van papegaaien. Dit neurale circuit is vergelijkbaar met dat in primaten, inclusief mensen, en is de bron van hun intelligentie.

Een klein stukje technische wetenschappelijke informatie

Bij mensen en apen geven pontine kernen informatie door tussen de cortex, die het denken, informatieverwerking en andere hogere cognitieve functies regelt, en het cerebellum, dat motorische functies, coördinatie en balans reguleert. Samen vormen deze hersenstructuren de bron voor complexe functies bij primaten. Deze structuur draagt informatie over tussen de twee grootste delen van de hersenen, de cortex en het cerebellum, waardoor verwerking van een hoger denkniveau en geavanceerder gedrag mogelijk is.

Er werd zich bij de universitaire studies afgevraagd of vogels ook vergrote pontine kernen hebben, zoals wij mensen. Maar toen ze het van dichtbij bekeken, ontdekten ze dat de pontine kernen van vogels zeer klein zijn, zelfs bij de meest intelligente vogels. In plaats daarvan ontdekten ze dat een ander hersengebied, namelijk de mediale spiriforme kernen, vergroot zijn en (in functioneel opzicht) lijken op de pontine kernen van primaten, waardoor de connectiviteit tussen telencephalon van vogels (cortex) en cerebellum wordt verbeterd. Zoogdieren missen dit neurale circuit.

Slimmer dan mensen?

Onderzoeken, van onder andere de Universiteit van Lethbridge, hebben aangetoond dat vogels veel efficiënter zijn dan zoogdieren in het verpakken van neuronen in hun hersenen. Vogelhersenen bevatten veel meer neuronen per vierkante millimeter dan hersenen van zoogdieren. Uit een eerdere studie bleek dat vogelhersenen een zogenaamde dorsale ventriculaire rand hebben, wat het equivalent is van de neocortex bij mensen. De neocortex is verantwoordelijk voor functies van hogere orde zoals bewust denken, zintuiglijke waarneming, ruimtelijk redeneren en taal.

Sommige soorten papegaaien zijn gemiddeld zelfs  intelligenter dan de mens. De Kea (Nestor notabilis) is een van die superintelligente papegaaiensoorten. Bovenstaande afbeelding toont een wilde jonge Kea in de bergen bij Queenstown, Nieuw-Zeeland.

Mensen zijn capabel om elkaar te helpen; hoe zit het bij dieren?

Wij mensen helpen elkaar graag (meestal dan… 🤔). We doneren bloed en voedsel of helpen oude mensen om de straat over te steken. Bij niet-menselijke dieren is deze neiging om te helpen vrij zeldzaam. Er zijn een paar waarnemingen van hulpgedrag bij niet-menselijke dieren. Vampiervleermuizen geven bijvoorbeeld voedsel aan andere groepsleden en redden hen van de honger. In meer experimentele omgevingen, waarin wetenschappers de omgeving beter kunnen beheersen, hielpen chimpansees elkaar om een ​​hulpmiddel te krijgen dat buiten bereik was, terwijl bonobo’s zelfs hulp boden aan vreemden.Buiten de primaten zie je dit gedrag niet vaak. Dit roept de vraag op hoe helpend gedrag evolueerde. En zijn ze beperkt tot alleen mensapen en mensen, of is deze capaciteit ook aanwezig bij andere diersoorten?

En toen kwam de Afrikaanse grijze roodstaartpapegaai…

Kraaien en papegaaien worden als bijzonder beschouwd onder vogels, omdat ze ongewoon grote en dicht opeengepakte hersenen hebben. Ze vertonen veel cognitieve capaciteiten die gekoppeld zijn aan een geavanceerd begrip van hun omgeving. Dit heeft hen de naam “gevederde apen” opgeleverd. Maar in recente studies ontdekten onderzoekers dat kraaien en raven elkaar niet hielpen.

In de loop der tijd zijn verschillende soorten papegaaien getest op dergelijke neigingen, waaronder de Afrikaanse grijze roodstaartpapegaaien. Er kwam vrij snel aan het licht dat grijze roodstaartpapegaaien kunnen herkennen wanneer zijn/jaar soortgenoot hulp kon gebruiken, wat resulteerde in een of andere soort hulpgedrag.

Hulpvaardigheid bij papegaaien: de test

In een experiment van twee Duitse ornithologen werden papegaaien individueel getraind om een munt op te pakken en in de open hand van de onderzoeker te plaatsen. In ruil hiervoor kregen ze als beloning een stuk walnoot. Zodra de papegaaien dit principe begrepen, werden twee soortgenoten in een ruimte geplaatst, met een muur tussen de twee.

Eén van de papegaaien kreeg de munten, de andere niet. Kortom, slechts één papegaai kun de muntjes inwisselen voor walnoten, zijn buurman niet, die had geen geld. Er was wel een kleine opening tussen de twee, waardoor ze elkaar muntjes zouden kunnen doorschuiven… In een vervolgexperiment werden de rollen omgedraaid.

Een onbaatzuchtige daad!

De papegaai met de muntjes ontving geen onmiddellijke beloning voor het helpen van zijn partner tijdens de proef. Dit maakte het een onbaatzuchtige daad. Maar na elke proef werden de rollen omgedraaid en konden vogels de ontvangen gunsten terugbetalen. Er werd ontdekt dat de Afrikaanse roodstaartpapegaaien elkaars hulp beantwoordden dus ook meer muntjes gaven aan hun partner wanneer ze veel hulp kregen.

De papegaaien konden ook onderscheid maken tussen omstandigheden waarin hulp nodig of niet. Ze gaven minder muntjes over als de papegaai aan de andere kant geen interesse/honger toonde, of als bleek dat de partner de muntjes niet kon inwisselen voor nootjes. Als de partner de munten echter kon en wilde gebruiken en deze kon omruilen voor eten, gaven ze hun partner de muntjes veel sneller.

Video – Experiment; Hulpvaardige papegaaien (Bron: The Scientist)

In het onderstaande video is te zien hoe het experimenteert verliep.

In de Volkskrant

Lees ook het artikel van de Volkskrant omtrent dit thema (artikel van 9 januari 2020, door Cor Speksnijder):